Rode dwergen hebben een massa tussen ongeveer 8 procent en 60 procent van de massa van de zon. Ze zijn ook veel kleiner: sommige hebben maar een straal die een tiende van de zon bedraagt. Hun oppervlaktetemperatuur varieert van ongeveer 2500 tot 4000 °C, wat relatief koel is vergeleken met de 5500 °C van onze zon. Doordat ze zo koel zijn, geven ze vooral roodachtig licht af, vandaar hun naam. Ze behoren tot de zogeheten spectraaltypen M (en de koeler wordende overgang naar L), wat de “laatste” categorie in de temperatuurreeks van sterren is. Ondanks hun kleine formaat zijn rode dwergen vaak verrassend actief. Ze kunnen krachtige uitbarstingen (zogeheten flares) produceren die veel energie en straling de ruimte in slingeren. Dit kan problematisch zijn voor planeten die in hun bewoonbare zone draaien, omdat hun atmosferen kunnen worden weggeblazen.
Hoewel rode dwergen klein en onopvallend zijn, wordt hun bijzonderheid pas echt duidelijk als we ze vergelijken met onze eigen zon. Waar de zon een straal van zo’n 700.000 kilometer heeft, is een typische rode dwerg vaak niet groter dan een tiende daarvan. Ook in helderheid is het verschil enorm: sommige rode dwergen stralen duizenden keren minder licht uit dan de zon. Vanaf een denkbeeldige planeet rond een rode dwerg zou de hemel er dan ook veel donkerder uitzien dan wat wij gewend zijn. Toch hebben deze kleine sterren één groot voordeel: hun levensduur. Terwijl de zon naar verwachting nog zo’n 5 miljard jaar zal branden, kunnen rode dwergen biljoenen jaren blijven bestaan, honderden keren langer dan onze zon ooit zal leven. In zekere zin zijn ze dus kosmische marathonlopers, terwijl de zon meer een sprinter is.
Een extreem lange levensduur
Het meest bijzondere aan rode dwergen is hun zuinige energieverbruik. Grote sterren branden hun brandstof razendsnel op, maar rode dwergen mengen hun brandstof veel efficiënter door convectie in hun hele volume. Daardoor kunnen ze biljoenen jaren blijven schijnen, vele malen langer dan de huidige leeftijd van het heelal (13,8 miljard jaar). Geen enkele rode dwerg die ooit is ontstaan, is inmiddels aan het einde van zijn leven gekomen.
Planeten rond rode dwergen
Rode dwergen zijn tegelijk een van de spannendste doelen in de zoektocht naar exoplaneten en mogelijk buitenaards leven. Omdat ze klein en lichtzwak zijn, is het relatief eenvoudig om de verduistering te meten als een planeet voor de ster langs beweegt. Hierdoor zijn er al tientallen aardachtige planeten gevonden rond rode dwergen. Het bekendste voorbeeld is TRAPPIST-1, een systeem op 40 lichtjaar afstand met maar liefst zeven aardachtige planeten, waarvan er drie in de bewoonbare zone liggen.
Kosmisch belang
Rode dwergen zijn de onopvallende werkpaarden van het heelal. Ze branden zwak, leven extreem lang en vormen de meeste sterren om ons heen. Voor sterrenkundigen zijn ze van groot belang: ze vertellen ons niet alleen hoe sterren evolueren, maar ook waar we het beste kunnen zoeken naar planeten die misschien ooit leven zouden kunnen herbergen. In hun bescheidenheid schuilt juist hun kracht: rode dwergen zijn misschien wel de belangrijkste bouwstenen van een levend universum.
Eenkele bekende voorbeelden van rode dwergen:
- Proxima Centauri
De dichtstbijzijnde ster tot de zon, op ongeveer 4,24 lichtjaar afstand. Het is een rode dwerg en heeft een bekende exoplaneet, Proxima Centauri b, die mogelijk in de bewoonbare zone ligt. - TRAPPIST-1
Een rode dwerg op ongeveer 40 lichtjaar afstand. Dit systeem is beroemd vanwege zijn zeven aardachtige planeten, waarvan er drie in de bewoonbare zone draaien. - Barnard’s Star
Een van de snelst bewegende sterren aan onze hemel. Deze rode dwerg staat op ongeveer 6 lichtjaar afstand en heeft waarschijnlijk één of meer exoplaneten. - Wolf 359
Een zwakke rode dwerg op ongeveer 7,8 lichtjaar afstand. Ze is beroemd vanwege haar geringe helderheid en wordt vaak genoemd in sciencefictionverhalen. - Lalande 21185
Een andere nabijgelegen rode dwerg, ongeveer 8,3 lichtjaar van ons vandaan, met enkele mogelijke planeten. - Gliese 581
Een rode dwerg op 20 lichtjaar afstand, bekend vanwege meerdere exoplaneten, waarvan sommige binnen de bewoonbare zone liggen.
